Sunday, March 01, 2009

يادداشت ِ سيروس طاهباز – بر پيشانه‌ی ِ « ماخ‌اولا »

يادداشت ِ سيروس طاهباز – بر پيشانه‌ی ِ « ماخ‌اولا »

نيما نوشته است : « چون قطعات ِ اين مجموعه عنوان ندارند ، بايد مواظب بود که از حيث ِ وزن يا فرم ، هر قطعه مشخّص باشد ، که مخلوط با قطعه‌ی ِ ديگر نشود . »
هفت شعر ِ اوّل ِ اين کتاب ، به ترتيبی که نيما خود در دفتری با عنوان ِ « ماخ‌اولا » گردآورده بود ، و بقيّه از ميان ِ انبوه ِ دست‌نويس‌های ِ او ، برحسب ِ موضوع ، تنظيم شد . گذشته از وزن ِ متفاوت ِ هر قطعه ، در اين کتاب ، فاصله‌ی ِ شروع ِ هر شعر ، همه‌جا ، به اندازه‌ی ِ مساوی قرار داده شد ، تا هر شعر از شعر ِ ديگر متمايز باشد . آشفتگی ، تنها در صفحه‌ی ِ 32 روی نشان داد ، که فاصله‌ی ِ بالای ِ صفحه زايد است ، و شعر ، ادامه‌ی ِ صفحه‌ی ِ 31 است .
بيست و پنج شعر ِ اين کتاب ، با عنوان ِ « ماخ‌اولا » مشخّص ، و سه شعر ِ بعدی ، فاقد ِ اين عنوان است . امّا ، چون در ميان ِ ساير ِ دفترهای ِ شعر ِ نيما ، اين قطعات با « ماخ‌اولا » نزديک‌تر است ، در اين مجموعه گردآمد .

اين قطعات دارای ِ تاريخ بودند :
در شب ِ تيره چو گوری که کند شيطانی ...-----------------1327
به روی ِ در ، به روی ِ پنجره‌ها ...----------------- 20 ارديبهشت ِ 1327
می‌تراود مهتاب ...----------------- 1327
جاده خاموش است ...-----------------7 اسفند ِ 1328
پاس‌ها از شب گذشته‌ست ...----------------- زمستان ِ 1326
در ره‌نهفت و فراز ِ ده حرفی‌ست ...----------------- 20 خرداد ِ 1329
تی‌تيک ، تی‌تيک ...----------------- فروردين ِ 1335
مانده از شب‌های ِ دورادور ...----------------- آبان ِ 1327
بقيّه‌ی ِ اين شعرها – جز « در کنار ِ رودخانه ... » و « بر سر ِ قايق‌اش انديشه‌کنان ... » و « من چهره‌ام گرفته ... » و « ديری‌ست نعره می‌کشد ... » و « زردها بی‌خود ... » و « ترا من چشم در راهم ... » - در سال‌های ِ پيش از 1332 سروده شده است .
معادل ِ فارسی ِ چند واژه‌ی ِ محلّی – طبری – که در اين شعرها آمده ، در آخر ِ کتاب آمده است .
س . ط .

&
نيما يوشيج . ماخ‌اولا . انتشارات ِ دنيا . چاپ ِ پنجم ، 1363 . ( صص 6 – 5 )
( مشخّصات ِ دقيق‌تر ِ منابع )

مقدّمه‌ی ِ محمّد معين بر دفتر ِ « ماخ‌اولا »

مقدّمه‌ی ِ محمّد معين بر دفتر ِ « ماخ‌اولا »

هفتاد سال پيش ، کودکی در يوش – مازندران – ديده به‌جهان گشود که مقدّر بود بعدها نيمای ِ نيماور ( = نام‌آور ) گردد . نيما در طیّ ِ زندگانی ِ ادبی ِ خود ، در داستان‌نويسی ، نمايشنامه‌نويسی ، نگارش ِ مباحث ِ ادبی ، به‌آزمايش پرداخته است ؛ ولی آنچه که او را نامبردار ساخته ، جنبه‌ی ِ شاعری ِ اوست .
در شعر نيز ، وی مراحل ِ مختلف را طی‌کرده : سرودن ِ اشعاری که شکل و قالب و مضمون ِ آن‌ها به سبک ِ قدماست ؛ سرودن ِ اشعاری که شکل و قالب ِ آن‌ها به سبک ِ پيشينيان است ، ولی مضمون ِ آن‌ها نو و بکر می‌باشد ؛ و سرودن ِ اشعار به سبک ِ نو . از اين سه نوع ، آنچه که شخصيّت ِ نيما را نشان می‌دهد ، دسته‌ی ِ اخير است .
پس از درگذشت ِ نيما – بنا به وصيّت ِ وی – کار ِ تدوين و چاپ ِ آثار ِ فراوان و گران‌قدرش ، با ياری ِ همسر و فرزند و چند تن از ياران ِ صميم ِ آن مرحوم ، با مراقبت ِ نگارنده آغاز شد ، و نخستين شماره ، به عنوان ِ « افسانه و رباعيّات » از طرف ِ سازمان ِ چاپ ِ کيهان ، طبع و منتشر گرديد . و اينک دوّمين شماره به عنوان ِ « ماخ‌اولا » ، به همّت و علاقه‌ی ِ بی‌شائبه‌ی ِ آقای ِ سيروس طاهباز و همراهی ِ آقای ِ شراگيم – فرزند ِ برومند ِ نيما – از طرف ِ « انتشارات ِ شمس » منتشر می‌گردد . اميد است که هرچه‌زودتر ، در انتشار ِ آثار ِ ديگر ِ نيما توفيق يابيم .
بهمن‌ماه ِ 1344
محمّد معين

&
نيما يوشيج . ماخ‌اولا . انتشارات ِ دنيا . چاپ ِ پنجم ، 1363 . ( صص 4 – 3 )
( مشخّصات ِ دقيق‌تر ِ منابع )

حرف‌های ِ همسايه ( 3 )

حرف‌های ِ همسايه ( 3 )

عزيزم !
بايد مانند ِ دريای ِ ساکن و آرام باشی . دارای ِ دو گوش : يکی برای ِ شنيدن ِ آواز ِ حق و درست ، و يکی برای ِ شنيدن ِ هر نابه‌حق و ناهمواری . نادرست‌ها که مردم می‌گويند راجع به هر چيز و هر کس ، حتّی راجع به خود ِ تو . می‌دانی که دريا از بادهای ِ شديد به حرکت درمی‌آيد ، نه از لغزيدن ِ سنگی و جابه‌جاشدن ِ شاخه‌يی . اگر به‌جز اين باشی از اثر ِ خود کاسته‌يی ؛ و موجودی هستی با يک جام آب برابر ، و بايد در دست‌ها مثل ِ بازيچه بگردی .
هيچ‌کدام از آنچه می‌گويم از روی ِ خودپسندی ِ جاهلانه نيست ؛ بلکه از روی ِ اندازه‌گيری ِ کار و فايده است . نيروی ِ خود را بايد هميشه به مصرف برسانی و به‌هدر ندهی . اگر جز اين باشد ، احمقانه و خودپسندانه است .
بايد نيمايوشيج باشی که مثل ِ بسيط ِ زمين ، با دل ِ گشاده تحويل بگيری همه‌ی ِ حرف‌ها را . شاگرد ِ جوان و خام ِ تو ، به تو دستور بدهد که چنان باشی يا چنين نباشی . دوست ِ شفيق ِ تو ، که نيم‌ساعت کمتر درخصوص ِ وزن ِ شعر کار کرده است ، به تو بگويد من سليقه‌ی ِ شما را نمی‌پسندم . يا خيرخواهی از در آمده ، بگويد ما بايد کتب بسيار بخوانيم و امثال ِ اين‌ها .
اگر تو مرد ِ راه هستی ، راه ِ تو جدا از اين حماقت‌هاست که می‌خواهد بر تو تحميل شود .
با وجود ِ اين ، بدان که هيچ‌کس تنها و با سليقه و خودپسندی ِ خود زندگی نمی‌کند .

&
منابع :
حرف‌های ِ همسا‌يه . سيروس طاهباز . انتشارات ِ دنيا . پنجم ، 1363 . ( يادداشت ِ شماره‌ی ِ 3 ، صص 10 – 9 )
در باره‌ی ِ شعر و شاعری . از مجموعه‌ی ِ آثار ِ نيما يوشيج . گردآوری ، نسخه‌برداری و تدو‌ين سيروس طاهباز . با نظارت ِ شراگيم ‌يوشيج . انتشارات ِ دفترهای ِ زمانه . اوّل ، 1368 . ( يادداشت ِ شماره‌ی ِ 3 ، صص 28 – 27 )

$
يادداشت ِ نيما درباره‌ی ِ « حرف‌های ِ همسايه »